Ngay sau khi cách mạng tháng Tám năm 1945 thắng lợi, toàn Đảng toàn dân và toàn quân ta tập trung lực lượng vào nhiệm vụ củng cố chính quyền, xây dựng bộ máy nhà nước dân chủ nhân dân.

Nhận rõ vị trí quan trọng của Miền Tây, trong những đơn vị được tổ chức lên Miền Tây  có hơn 160 chiến sĩ trong “Đội vũ trang trinh sát miền Tây”. Đơn vị hành quân từ Hà Nội lên Hòa Bình tiến về Mộc Châu, từ đây hành quân sang Sầm Nưa – tỉnh Hủa Phăn. Được tin quân Pháp đang đóng tại Mường Láp (Hủa Phăn) rút chạy, bộ đội ta đã khẩn trương truy kích. Trận đánh đã giành thắng lợi vang dội, quân Pháp tháo chạy toán loạn, quân ta thu hồi toàn bộ chiến lợi phẩm bao gồm: vũ khí, khí tài, trang thiết bị y tế và lương thực…

Ngày 27/2/1947 Trung đoàn Tây Tiến được thành lập. Trung đoàn trưởng là đồng chí Chu Đốc, Chính ủy là đồng chí Hùng Thanh, “Đội vũ trang trinh sát miền Tây” là nòng cốt của trung đoàn.

Trong những năm tháng xây dựng lực lượng, tham gia cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, Trung đoàn 52 Tây Tiến đã lập nên những kỳ tích, góp phần vào thắng lợi chung của Cách mạng Việt Nam và làm tròn nhiệm vụ quốc tế cao cả với cách mạng Lào.Với thành tích xuất sắc đó, Trung đoàn 52 Sư đoàn 320 Quân đoàn 3 đã được Đảng và Nhà nước ghi nhận và tặng thưởng danh hiệu cao quý “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.

Để mãi ghi lại hình ảnh, những đóng góp của Trung đoàn 52 Tây Tiến và thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn của nhân dân các dân tộc tỉnh Sơn La đối với các thế hệ cha anh trong sự nghiệp giải phóng dân tộc. Nhân dịp hướng tới kỷ niệm 60 năm thành lập đơn vị, di tích lưu niệm Tây Tiến tại tiểu khu 12 thị trấn Mộc Châu được khởi công xây dựng tháng vào tháng 2 năm 2006, khánh thành vào tháng 9 năm 2006.

Năm 2013, UBND huyện Mộc Châu đã tổ chức tọa đàm xin ý kiến của các cựu chiến binh, Ban Liên lạc cựu chiến binh Trung đoàn 52 Tây Tiến để thống nhất báo cáo Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Sơn La cho phép đầu tư, tôn tạo, xây dựng khu lưu niệm Tây Tiến tại thị trấn Mộc Châu. Công trình di tích lưu niệm Trung đoàn 52 Tây Tiến được UBND tỉnh Sơn La phê duyệt tại quyết định số 2560/QĐ-UBND ngày 31/10/2013 do UBND huyện Mộc Châu làm chủ đầu tư.

Năm 2014, di tích đã được UBND tỉnh Sơn La xếp hạng di tích lịch sử - danh lam thắng cảnh cấp tỉnh, nằm trong quần thể khu du lịch Quốc gia Mộc Châu đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 2050/QĐ-TTg ngày 24/11/2014 của Thủ tướng Chính phủ.

Tháng 3 năm 2015, công trình được khởi công tôn tạo, nâng cấp thành lâm viên bia Tây Tiến và khánh thành vào tháng 7 năm 2016.

Nét đặc sắc của công trình là ý tưởng thiết kế được lấy theo nội dung bài thơ Tây Tiến của nhà thơ Quang Dũng, sáng tác năm 1948, bài thơ tựa như linh hồn của trung đoàn Tây Tiến gắn với người chiến sỹ trên bước đường hành quân khó khăn, gian khổ nhưng đầy hào hoa, lạc quan cách mạng của những thanh niên, sinh viên Hà Nội khi tiến về miền Tây của Tổ quốc, vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, vì nhiệm vụ quốc tế cao cả.

Gần bẩy mươi năm đã trôi qua, những chiến công oanh liệt của đoàn quân Tây Tiến đã được ghi vào lịch sử, những chiến tích và kinh nghiệm của lớp lớp cán bộ chiến sỹ Trung đoàn 52 Tây Tiến để lại mãi mãi là tài sản vô giá của các thế hệ hôm nay và mai sau.

Năm 2017, di tích được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia. Di tích lưu niệm Trung đoàn Tây Tiến là công trình văn hóa lịch sử tiêu biểu nằm trong quy hoạch tổng thể khu du lịch Quốc Gia Mộc Châu, góp phần phát triển kinh tế du lịch của Mộc châu; nơi đây đã, đang và sẽ là địa chỉ đỏ nhằm giáo dục truyền thống cách mạng cho các thế hệ hôm nay và mai sau; là điểm đến không thể thiếu trong hành trình về thăm Tây Bắc của các cựu chiến binh và du khách gần xa.