Với người Mông, bánh dày không chỉ là một món ăn quen thuộc trong cuộc sống thường ngày mà nó giữ vị trí đặc biệt trong đời sống tâm linh. Người Mông quan niệm: hai cái bánh dày tròn tượng trưng cho mặt trăng, mặt trời, là nguồn gốc sinh ra con người và muôn loài trên Trái đất. Vì thế, trong những ngày Tết hay những ngày Lễ hội của dân tộc Mông không thể thiếu món bánh dày.

Bánh dày của người Mông được làm rất công phu, nguyên liệu chính là gạo nếp nương thơm và dẻo. Khi đã chọn được gạo ưng ý, gạo mang vo cho sạch rồi ngâm bằng nước ấm khoảng 12 giờ rồi vớt ra để ráo nước mới cho vào chõ để đồ xôi. Chõ xôi được làm bằng gỗ để khi xôi chín không bị mất hương thơm của nếp nương, dẻo lại không bị nát.

Khi xôi chín được đổ cả vào cối giã thật nhuyễn. Cối giã bánh dày của người Mông được làm bằng thân cây gỗ chắc, thớ mịn, có mùi thơm và khoét rỗng ruột; chầy giã bánh cũng được làn bằng cá loại gỗ cứng và nặng. Khi giã bánh chầy được ngâm vào nước chống dính. Giã bánh giầy là một công việc nặng nhọc và đòi hỏi nhiều sức lực và kỹ thuật. Bởi vậy những người tham gia giã bánh thường là những người đàn ông, thanh niên khỏe mạnh lực lưỡng. Mỗi lần 2 người, khi đã thấm mệt thì lại chuyển cho 2 người khác thay nhau giã. Giã càng kỹ thì bánh càng dẻo, ngon  và để được lâu.  Xôi đem giã đến khi dẻo và mịn thì mới hoàn thành.

Khi xôi được giã xong là lúc các bà, các chị khéo léo nặn thành những chiếc bánh xinh xắn, tròn trịa như mặt trăng, mặt trời như truyền thuyết để lại. Để bột khỏi dính tay và tăng độ thơm ngon của bánh, người ta xoa lòng đỏ trứng gà vào lòng bàn tay lúc nặn bánh. Lá gói bánh là lá chuối đã hơ qua lửa cho khỏi rách.

Tại Ngày hội Văn hoá các dân tộc năm 2014, phần thi làm bánh dày giữa các bản người Mông đã thu hút đông đảo du khách tới xem và cổ vũ. Phần thi này cũng đặc biệt ấn tượng đối với du khách quốc tế khi lần đầu tiên được biết đến nét văn hóa độc đáo của người Mông Mộc Châu.

Bánh dày là một nét văn hóa tinh hoa trong ẩm thực của đồng bào các dân tộc vùng Tây Bắc. Việc được huyện Mộc Châu tổ chức thi giã bánh dày hằng năm không những được bảo tồn, gìn giữ những nét văn hoá đặc sắc của đồng bào dân tộc Mông mà còn nhằm tôn vinh và giới thiệu đối với du khách như một sản phẩm du lịch độc đáo mỗi khi đến với Mộc Châu trong dịp Quốc khánh của dân tộc.

Đức Cường