Trong những năm qua, việc xây dựng, triển khai và thực hiện hương ước, quy ước ơ cộng dông dân cư đã thể hiện rõ vai trò tích cực, có tác dụng to lớn góp phần hỗ trợ tích cực cho việc quản lý nhà nước bằng pháp luật, điều chỉnh các mối quan hệ xã hội mang tính tự quản, giữ gìn và phát huy những phong tục, tập quán tốt đẹp và truyền thống văn hoá trong địa bàn dân cư; đảm bảo an ninh, trật tự, vệ sinh môi trường, phòng chống các tệ nạn xã, giải quyết các tranh chấp, vi phạm pháp luật nhỏ xảy ra trong nội bộ nhân dân, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội ở từng địa phương.
Với ý nghĩa quan trọng đó, trong thời gian vừa qua, huyện Mộc Châu đã và đang có nhiều hoạt động nhằm đẩy mạnh việc xây dựng, triển khai thực hiện hương ước, quy ước như ban hành Chỉ thị, tổ chức kiểm tra, giám sát việc triển khai xây dựng, thực hiện Hương ước, Quy ước tại cơ sở... Đặc biệt, ngày 21/6/2012 UBND huyện Mộc Châu đã tổ chức hội nghị tổng kết 10 năm xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước để đánh giá kết quả đạt được, xác định những khó khăn vướng mắc, hạn chế và nguyên nhân. Qua đó đưa ra các giải pháp, kế hoạch tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo sửa đổi, bổ sung và triển khai thực hiện Quy ước, Hương ước. Kết quả cho thấy:
Việc xây dựng hương ước, quy ước ở các bản, tiểu khu trên địa bàn huyện Mộc Châu đã được triển khai đồng bộ, đúng tiến độ và tuân thủ nghiêm ngặt theo 4 bước chặt chẽ từ việc thành lập nhóm soạn thảo và tổ chức soạn thảo hương ước; tổ chức lấy ý kiến của các cơ quan, tổ chức và nhân dân vào dự thảo hương ước; thảo luận thông qua hương ước và phê duyệt quy ước, hương ước. Các nội dung của hương ước, quy ước đảm bảo phù hợp với nguyện vọng của nhân dân, phù hợp với thuần phong mỹ tục và các quy tắc xây dựng nếp sống văn hóa. Tính đến 31/12/2012 toàn huyện có 353/366 bản, tiểu khu đã xây dựng được hương ước, quy ước và triển khai thực hiện. Qua đánh giá, đại đa số nhân dân có ý thức chấp hành tốt các nội dung của quy ước, hương ước. Theo đó quy ước, hương ước cũng ngày càng phát huy vai trò quan trọng trong việc bổ sung cho pháp luật khi cần xử lý những vấn đề cụ thể nảy sinh từ cuộc sống cộng đồng dân cư.
Thông qua việc xây dựng và thực hiện quy ước, hương ước tại các bản, tiểu khu, đã làm cho nhân dân phấn khởi tích cực thi đua lao động sản xuất, đoàn kết giúp đỡ nhau xóa đói giảm nghèo, từng bước thực hiện nếp sống văn hóa mới trong việc cưới việc tang, khuyến khích phát triển các hoạt động văn hóa lành mạnh; tiết kiệm, hạn chế ăn uống lãng phí, tốn kém; bài trừ các hủ tục lạc hâu như: mê tín dị đoan; tích cực phòng chống các tệ nạn xã hội như cờ bạc, ma túy, mại dâm, trộm cắp...góp phần giữ vững ổn định CT-XH trên địa bàn, cụ thể:
* Về kinh tế: Đến nay toàn huyện đã thành lập được 21 hợp tác xã; hơn 200 gia đình tiêu biểu trên các lĩnh vực kinh tế - văn hoá - giáo dục; 7.479 hộ nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi; hàng trăm mô hình làm kinh tế trang trại, vườn rừng, các ngành nghề, dịch vụ phát triển mạnh trong toàn huyện, có hộ gia đình thu nhập 1,6 tỷ đồng/1 năm; tỷ lệ hộ nghèo năm 2012 còn 22,77% (theo tiêu chí mới),…
* Về văn hoá - xã hội: Nhiều xã, bản, tiểu khu thực hiện tốt việc bảo vệ thuần phong mỹ tục, phát triển các hoạt động văn hoá lành mạnh, thực hiện nếp sống văn hoá mới, như xã Chiềng Yên, Song Khủa và các bản điển hình: Bản Bướt - xã Chiềng Yên, bản Suối Lìn - xã Vân Hồ, Bản Búa - xã Đông Sang, tiểu khu II - thị trấn Mộc Châu...; nhiều dòng họ, bản tiểu khu đã thành lập quỹ khuyến học, khuyến tài có giá trị từ 5 - 20 triệu đồng, quỹ khuyến học huyện trong 10 năm thu gần 500 triệu đồng; nhân dân đã đóng góp được gần 20 tỷ đồng ủng hộ cuộc vận động “Ngày vì người nghèo”, “quỹ đền ơn đáp nghĩa”, ủng hộ đồng bào thiên tai... Đến năm 2012 toàn huyện có 21.602/37.987 hộ gia đình văn hoá, đạt 57%; 223/243 cơ quan, đơn vị văn hoá đạt 92%, có 63 bản, tiểu khu văn hoá.
* Về trật tự an ninh, an toàn xã hội: Nhiều bản, tiểu khu thành lập các tổ hoà giải, tổ liên gia tự quản hoạt động rất có hiệu quả; hầu hết các tranh chấp, xích mích được hoà giải trên cơ sở vận dụng hương ước, quy ước trong việc giải quyết, dàn xếp, hàn gắn những bất hoà trong các gia đình, dòng họ, thậm chí cả những việc bức xúc của người dân cũng được giải quyết ổn thoả ngay từ cơ sở, 85% các xích mích trong nhân dân hoà giải thành, an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội trên toàn địa bàn được giữ vững.
Tuy việc triển khai xây dựng, thực hiện Hương ước, Quy ước trong thời gian qua đã giành được những kết quả quan trọng, nhưng trong quá trình xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước vẫn còn một số tồn tại, như: một số bản mới chia tách, bản tái định cư chưa triển khai xây dựng hương ước, quy ước; nhiều bản tiểu khu chưa kịp thời sửa đổi bổ sung hương ước cho phù hợp, trình độ xây dựng hương ước còn có mặt hạn chế, có bản hương ước còn mang tính chung chung, chưa sát với thực tế, đặc thù vùng, miền, dân tộc, tính khả thi không cao; nhiều tập tục lạc hậu chưa được loại bỏ hoàn toàn; thực tế ở cơ sở còn nổi lên nhiều phức tạp như: tảo hôn, kết hôn cận huyết thống, việc cưới, việc tang ở một số nơi còn rườm rà, phức tạp, tốn kém; tệ nạn ma tuý ở một số cơ sở còn diễn biến phức tạp; việc phối hợp, theo dõi, kiểm tra việc thực hiện của các cơ quan chức năng và UBND các xã, thị trấn đối với việc thực hiện hương ước, quy ước ở cơ sở có lúc, có nơi chưa thường xuyên.
Để tiếp tục phát huy giá trị, kết quả các bản hương ước, quy ước của các bản, tiểu khu trong công tác quản lý xã hội tại địa bàn cơ sở, huyện Mộc Châu đã xác định những việc cần làm tốt thời gian tới:
Một là: Tăng cường sự lãnh đạo của cấp uỷ Đảng, chính quyền và đoàn thể các cấp trong việc lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng, phê duyệt và triển khai thực hiện hương ước, quy ở các bản, tiểu khu theo đúng quy định; tiếp tục rà soát, kiểm tra, kịp thời kiến nghị sửa đổi các bản hương ước, quy ước không còn phù hợp, trái pháp luật, còn có phong tục lạc hậu; đảm bảo các bản hương ước, quy ước mới bám sát với điều kiện, thuần phong mỹ tục tập quán, sinh hoạt tốt đẹp của dân tộc và đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước.
Hai là: Xây dựng, sửa đổi, bổ sung hương ước, quy ước lồng ghép các quy định mới, các chương trình, cuộc vận động lớn của Đảng, Nhà nước, như Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đười sống văn hoá”, phong trào “xây dựng nông thôn mới”, cam kết “5 có, 5 không”, xây dựng bản, tiểu khu không có ma tuý ...
Ba là: Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến các nội dung của hương ước, quy ước, nhất là trong công tác phát triển kinh tế, thực hiện việc cưới, việc tang, kết hôn theo quy định của pháp luật... từ đó nâng cao nhận thức, tạo sự đồng thuận và ý thức tôn trọng, tự giác chấp hành các quy định của hương ước, quy ước trong cán bộ, nhân dân.
Bốn là: Nêu cao trách nhiệm của các cơ quan chuyên môn trong việc thẩm định, phê duyệt hương ước, công tác kiểm tra, giám sát quy trình xây dựng, phê duyệt và tổ chức thực hiện trong thực tế; đặc biệt là vai trò của đội ngũ cán bộ Mặt trận, cán bộ Tư pháp, Văn hoá cơ sở.
Năm là: Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát trong việc xây dựng, sửa đổi, bổ sung hương ước, quy ước và tổ chức thực hiện tại cơ sở.
Với vị trí, vai trò và tác dụng to lớn của các bản hương ước, quy ước trong việc quản lý xã hội tại địa bàn cơ sở trong những năm qua; trong thời gian tới với sự quan tâm lãnh đạo của chỉ đạo của cấp, các ngành và sự đồng tình ủng hộ của nhân dân các dân tộc, huyện Mộc Châu sẽ tổ chức triển khai thực hiện tốt những nhiệm vụ trọng tâm đã đề ra, từ đó góp phần xây dựng huyện Mộc Châu thành huyện mạnh về kinh tế, vững về quốc phòng - an ninh, phát triển hài hoà xã văn - xã hội./.
Trần Xuân Việt
Phòng Văn hóa và Thông tin
huyện Mộc Châu